Kofeina, choć powszechnie uważana za bezpieczną w umiarkowanych ilościach, może – w rzadkich przypadkach – wywoływać poważne skutki uboczne. Jednym z nich jest rabdomioliza, czyli patologiczny rozpad włókien mięśniowych prowadzący do przedostania się ich zawartości do krwiobiegu.
Rabdomioliza to stan nagły, w którym dochodzi do masywnego uszkodzenia mięśni szkieletowych. Produkty rozpadu komórek mięśniowych, zwłaszcza mioglobina, trafiają do krwi i mogą uszkadzać kanaliki nerkowe, prowadząc do ostrej niewydolności nerek. W kontekście nadmiernego spożycia kofeiny, mechanizm ten może być inicjowany przez stres oksydacyjny, np. zakażenie, skrajne zmęczenie, zaburzenia elektrolitowe oraz odwodnienie – wszystkie czynniki zwiększające ryzyko rabdomiolizy.
Objawy i Diagnostyka
Do głównych objawów klinicznych rabdomiolizy zalicza się: intensywny ból mięśni, osłabienie, ciemne zabarwienie moczu (mioglobinuria) oraz zmniejszenie jego objętości. W badaniach laboratoryjnych obserwuje się znacząco podwyższone stężenie kinazy kreatynowej (CK), hiperkaliemię oraz obecność mioglobiny w moczu.
Profilaktyka i Postępowanie Kliniczne
W profilaktyce kluczowe znaczenie ma świadome i umiarkowane spożycie kofeiny. Osoby narażone, np. sportowcy stosujący suplementy zawierające kofeinę lub osoby pijące duże ilości napojów energetycznych, powinny monitorować swoje samopoczucie oraz objawy ze strony układu mięśniowego. Leczenie rabdomiolizy polega przede wszystkim na szybkim wdrożeniu intensywnej płynoterapii w celu ochrony nerek. W ciężkich przypadkach może być konieczne zastosowanie hemodializy.
Znaczenie dla Praktyki Zdrowotnej
Mimo że rabdomioliza indukowana kofeiną występuje rzadko, jej potencjalnie ciężki przebieg uzasadnia potrzebę edukacji zdrowotnej w zakresie bezpiecznego spożycia kofeiny, szczególnie wśród młodych dorosłych oraz osób stosujących kofeinę jako środek poprawiający wydolność fizyczną i psychiczną.
Na podstawie:
Ungvari, Z., Kunutsor, S.K. Coffee consumption and cardiometabolic health: a comprehensive review of the evidence. GeroScience 46, 6473–6510 (2024). https://doi.org/10.1007/s11357-024-01262-5
W edycji i korekcie tekstu wspomagano się narzędziami opartymi na sztucznej inteligencji, w tym modelami językowymi Gemini, Copilot oraz Consensus.
Autor doniesienia:
Prof. dr hab. n. med. Przemysław Guzik, Katedra i Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej, Uniwersyteckie Centrum Badań Sportowo-Medycznych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu.