Kofeina, naturalny alkaloid purynowy obecny w kawie, herbacie, napojach energetycznych i czekoladzie, jest najczęściej stosowanym środkiem psychoaktywnym na świecie. Choć jej spożycie w umiarkowanych ilościach jest uznawane za bezpieczne, regularna konsumpcja może prowadzić do fizycznego uzależnienia, a jej nagłe odstawienie – do zespołu abstynencyjnego.
Mechanizm Uzależnienia i Neurobiologia Działania
Kofeina działa głównie poprzez blokowanie receptorów adenozyny w ośrodkowym układzie nerwowym. Adenozyna odpowiada za uczucie senności i relaksacji – jej zablokowanie prowadzi do zwiększonego poziomu dopaminy, noradrenaliny i acetylocholiny, skutkując poprawą koncentracji, nastroju i czujności. Jednak przy długotrwałym spożyciu dochodzi do kompensacyjnego zwiększenia liczby receptorów adenozynowych, co powoduje konieczność spożywania coraz większych dawek kofeiny dla uzyskania tego samego efektu – zjawisko to określane jest jako tolerancja farmakologiczna.
Objawy Odstawienia Kofeiny
Nagłe odstawienie kofeiny może prowadzić do zespołu abstynencyjnego, który występuje u znacznego odsetka osób spożywających kofeinę regularnie. Do najczęstszych objawów należą:
Objawy te zazwyczaj osiągają szczyt w ciągu 1–2 dni, ale mogą utrzymywać się do tygodnia, zależnie od wcześniejszego poziomu konsumpcji oraz indywidualnej wrażliwości.
Postępowanie
Aby ograniczyć ryzyko zespołu odstawiennego, zaleca się stopniowe zmniejszanie spożycia kofeiny. Może to obejmować:
Na podstawie:
Ungvari, Z., Kunutsor, S.K. Coffee consumption and cardiometabolic health: a comprehensive review of the evidence. GeroScience 46, 6473–6510 (2024). https://doi.org/10.1007/s11357-024-01262-5
W opracowaniu i korekcie tekstu wykorzystano narzędzia oparte na sztucznej inteligencji, w tym modele językowe Gemini, Copilot oraz Consensus.
Autor doniesienia:
Prof. dr hab. n. med. Przemysław Guzik, Katedra i Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej, Uniwersyteckie Centrum Badań Sportowo-Medycznych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu.