Witamina D może pełnić funkcję prewencyjną wobec wielu nowotworów poprzez mechanizmy kontroli cyklu komórkowego i działania przeciwzapalne. Badania epidemiologiczne wskazują, że osoby z prawidłowym poziomem witaminy D mają niższe ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory. Wynika to z jej zdolności do wpływania na ekspresję genów związanych z apoptozą, proliferacją i stabilnością DNA. Ponadto witamina D moduluje mikrośrodowisko guza, utrudniając tworzenie naczyń krwionośnych (angiogenezę) niezbędnych do wzrostu nowotworu.
Hamowanie Proliferacji i Promowanie Różnicowania
Witamina D reguluje podział komórek, ograniczając ich nadmierne namnażanie, a także wspiera różnicowanie komórek, co zmniejsza ryzyko transformacji nowotworowej. Aktywuje ona białka supresorowe, takie jak p53 i p21, które blokują niekontrolowany wzrost komórek. Dodatkowo indukuje apoptozę (programowaną śmierć komórek) w komórkach z uszkodzonym DNA, zapobiegając ich przekształceniu w komórki nowotworowe. Witamina D hamuje szlaki sygnałowe, takie jak Wnt/β-katenina, które są często nadaktywne w nowotworach.
Działanie Przeciwzapalne
Przewlekły stan zapalny odgrywa kluczową rolę w kancerogenezie. Witamina D może ograniczać procesy zapalne poprzez hamowanie IL-6, TNF-α i innych mediatorów. Zmniejsza również aktywność NF-κB, głównego czynnika transkrypcyjnego odpowiedzialnego za odpowiedź zapalną. Dzięki temu obniża ryzyko uszkodzeń DNA spowodowanych przewlekłym stanem zapalnym, co jest szczególnie istotne w przypadku nowotworów związanych z infekcjami (np. rak żołądka a Helicobacter pylori). Ponadto witamina D wspiera funkcję limfocytów T regulatorowych, które utrzymują równowagę immunologiczną i zapobiegają autoagresji.
Typy Nowotworów
Dodatkowe Mechanizmy Przeciwnowotworowe
Witamina D wpływa na epigenetykę, modyfikując metylację DNA, co może wyciszać onkogeny. Zwiększa wrażliwość komórek nowotworowych na chemio- i radioterapię, poprawiając efektywność leczenia. Badania na modelach zwierzęcych potwierdzają, że suplementacja witaminy D spowalnia wzrost guzów i redukuje przerzuty. W przypadku czerniaka wykazano, że hamuje ona inwazyjność komórek nowotworowych.
Znaczenie Suplementacji i Optymalny Poziom
Eksperci zalecają utrzymanie stężenia 25(OH)D w surowicy na poziomie 30-50 ng/ml, aby uzyskać efekt ochronny. Osoby z niedoborem (poniżej 20 ng/ml) są w grupie podwyższonego ryzyka. Warto jednak pamiętać, że nadmierna suplementacja może być szkodliwa, dlatego ważna jest indywidualna kontrola. W profilaktyce nowotworów istotna jest również ekspozycja na słońce (główne źródło witaminy D) oraz dieta bogata w tłuste ryby i wzbogacane produkty.
Na podstawie: D-Day for Vitamin D Disease-Prevention Guideline?, Medscape, 10 lipca 2024.
https://www.medscape.com/viewarticle/d-day-vitamin-d-disease-prevention-guideline-2024a1000cp2?_gl
https://www.medscape.com/viewarticle/dont-screen-vitamin-d-new-endo-society-guideline-2024a1000aez
W edycji wykorzystano AI: Gemini, Copilot, Consensus.
Autor doniesienia:
Prof. dr hab. n. med. Przemysław Guzik, Katedra i Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej, Uniwersyteckie Centrum Badań Sportowo-Medycznych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu.