Żywność wysokoprzetworzona (UPF) – co mówią badania naukowe?
W ostatnich latach naukowcy przeprowadzili liczne badania analizujące wpływ spożywania żywności wysokoprzetworzonej (UPF) na nasze zdrowie. Oto najważniejsze wnioski, które wynikają z tych badań.
Jakie są dowody na szkodliwość UPF?
Przeglądy systematyczne i metaanalizy, czyli najwyższej jakości źródła wiedzy medycznej, konsekwentnie wskazują na związek między wysokim spożyciem UPF a różnymi problemami zdrowotnymi. Badania prowadzone w wielu krajach i obejmujące łącznie miliony uczestników pokazują, że osoby spożywające duże ilości żywności wysokoprzetworzonej mają istotnie większe ryzyko zachorowania na różne choroby.
Najsilniejsze dowody naukowe dotyczą zwiększonego ryzyka:
Co szczególnie niepokojące, jeden z najnowszych przeglądów wykazał, że UPF łączy się z aż 32 różnymi niekorzystnymi efektami zdrowotnymi, zarówno fizycznymi, jak i psychicznymi.
Jak duże jest ryzyko?
Dokładne liczby różnią się w zależności od badania, ale dla przykładu, metaanaliza opublikowana w British Journal of Nutrition wykazała, że:
Czy istnieją badania pokazujące korzyści ze spożywania UPF?
To ważne pytanie. Na podstawie dostępnych danych naukowych możemy stwierdzić, że żadne z analizowanych badań nie wykazało pozytywnego wpływu wysokiego spożycia UPF na zdrowie. Nie znaleziono dowodów na to, że dieta bogata w UPF przynosi jakiekolwiek korzyści zdrowotne, natomiast wiele badań wykazuje korzyści ze spożywania żywności nieprzetworzonej lub minimalnie przetworzonej.
Jak mocne są te dowody?
Większość danych pochodzi z badań obserwacyjnych, co stanowi pewne ograniczenie. Jednak:
Te czynniki znacząco zwiększają wiarygodność wniosków o szkodliwości UPF, mimo że nie wszystkie badania mają charakter eksperymentalny.
Warto podkreślić, że oceniona szkodliwość UPF nie wynika tylko z zawartości cukru, soli czy tłuszczu, ale z całościowego wpływu przemysłowego przetworzenia żywności na nasze zdrowie.
Na podstawie: Elizabeth, L., Machado, P., Zinöcker, M., Baker, P., & Lawrence, M. (2020). Ultra-Processed Foods and Health Outcomes: A Narrative Review. Nutrients, 12(7), 1955. https://doi.org/10.3390/nu12071955 https://www.mdpi.com/2072-6643/12/7/1955
Nilson EAF, Delpino FM, Batis C, Machado PP, Moubarac JC, Cediel G, Corvalan C, Ferrari G, Rauber F, Martinez-Steele E, Louzada MLDC, Levy RB, Monteiro CA, Rezende LFM. Premature Mortality Attributable to Ultraprocessed Food Consumption in 8 Countries. Am J Prev Med. 2025 Apr 2:S0749-3797(25)00072-8. doi: 10.1016/j.amepre.2025.02.018. Epub ahead of print. PMID: 40293384. https://www.ajpmonline.org/article/S0749-3797(25)00072-8/fulltext
Pagliai G, Dinu M, Madarena MP, Bonaccio M, Iacoviello L, Sofi F. Consumption of ultra-processed foods and health status: a systematic review and meta-analysis. Br J Nutr. 2021 Feb 14;125(3):308-318. doi: 10.1017/S0007114520002688. Epub 2020 Aug 14. PMID: 32792031; PMCID: PMC7844609. https://www.cambridge.org/core/journals/british-journal-of-nutrition/article/consumption-of-ultraprocessed-foods-and-health-status-a-systematic-review-and-metaanalysis/FDCA00C0C747AA36E1860BBF69A62704# https://www.nature.com/articles/s41575-024-00893-5
W edycji tekstu wspomagano się narzędziami opartymi na AI z modelami językowymi Gemini, Copilot oraz DeepSeek.
Autor doniesienia: Prof. dr hab. n. med. Przemysław Guzik, Katedra i Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej, Uniwersyteckie Centrum Badań Sportowo-Medycznych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu.