UPF a choroby układu krążenia

Żywność wysokoprzetworzona (UPF) a zdrowie układu krążenia

Choroby układu krążenia, w tym choroba wieńcowa, zawały serca i udary mózgu, są główną przyczyną zgonów na świecie. Jak spożywanie żywności wysokoprzetworzonej (UPF) wpływa na ryzyko tych schorzeń? Co mówią na ten temat badania naukowe?

UPF a ryzyko chorób sercowo-naczyniowych

Liczne badania konsekwentnie wykazują związek między spożyciem UPF a zwiększonym ryzykiem chorób układu krążenia:

• Metaanaliza badań prospektywnych wykazała, że osoby spożywające najwięcej UPF mają o 29% wyższe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych (CVD) w porównaniu do osób spożywających najmniej takich produktów.
• Ryzyko chorób mózgowo-naczyniowych, takich jak udar mózgu, jest jeszcze wyższe – o 34% wyższe u osób z najwyższym spożyciem UPF.
• W hiszpańskim badaniu SUN, które śledziło prawie 20 000 uczestników przez ponad 10 lat, każde zwiększenie spożycia UPF o 10% wiązało się z 16% wzrostem ryzyka CVD.

UPF a czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego

UPF wpływa również na szereg czynników ryzyka, które predysponują do rozwoju chorób układu krążenia:

• Nadciśnienie tętnicze – W badaniu prospektywnym uczestnicy z najwyższym spożyciem UPF mieli o 21% wyższe ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego.
• Profil lipidowy – Spożycie UPF wiąże się z niekorzystnymi zmianami w profilu lipidowym, w tym z obniżeniem poziomu "dobrego" cholesterolu HDL (ryzyko wyższe o 102%) i podwyższeniem poziomu trójglicerydów.
• Zapalenie – Badania pokazują, że osoby spożywające więcej UPF mają podwyższone poziomy markerów zapalnych, takich jak białko C-reaktywne (CRP), co zwiększa ryzyko miażdżycy.

UPF a śmiertelność z powodu chorób układu krążenia

Szczególnie niepokojące są dane dotyczące śmiertelności:

• Badania prowadzone w różnych krajach wykazują, że osoby spożywające najwięcej UPF mają o około 50% wyższe ryzyko zgonu z powodu chorób układu krążenia.
• W badaniu przeprowadzonym we Francji, każde zwiększenie udziału UPF w diecie o 10% wiązało się z 12% wzrostem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i 13% wzrostem ryzyka chorób wieńcowych.

Dlaczego UPF szkodzi sercu i naczyniom krwionośnym?

Istnieje kilka mechanizmów wyjaśniających, dlaczego UPF może negatywnie wpływać na układ krążenia:

1. Wysoka zawartość sodu – UPF często zawiera dużo soli, co przyczynia się do rozwoju nadciśnienia tętniczego.
2. Niekorzystny skład tłuszczów – UPF może zawierać tłuszcze trans i nasycone kwasy tłuszczowe, które przyczyniają się do rozwoju miażdżycy.
3. Cukry dodane – Wysoka zawartość cukrów prostych w UPF przyczynia się do dyslipidemii i stanu zapalnego.
4. Dodatki do żywności – Niektóre substancje dodawane do UPF mogą wpływać na funkcję śródbłonka naczyniowego i zwiększać ryzyko miażdżycy.
5. Niższa zawartość składników ochronnych – UPF zawiera mniej przeciwutleniaczy, błonnika i innych składników odżywczych, które chronią układ sercowo-naczyniowy.

Co możemy zrobić?

Zmniejszenie spożycia UPF może przynieść korzyści dla zdrowia serca. Zastąpienie UPF produktami mniej przetworzonymi, takimi jak świeże owoce, warzywa, pełne ziarna, chude białko i zdrowe tłuszcze, może znacząco zmniejszyć ryzyko chorób układu krążenia. Nawet niewielkie zmiany, takie jak zmniejszenie spożycia UPF o 3 porcje dziennie, mogą przyczynić się do poprawy zdrowia sercowo-naczyniowego.

Na podstawie: Elizabeth, L., Machado, P., Zinöcker, M., Baker, P., & Lawrence, M. (2020). Ultra-Processed Foods and Health Outcomes: A Narrative Review. Nutrients, 12(7), 1955. https://doi.org/10.3390/nu12071955 https://www.mdpi.com/2072-6643/12/7/1955

Nilson EAF, Delpino FM, Batis C, Machado PP, Moubarac JC, Cediel G, Corvalan C, Ferrari G, Rauber F, Martinez-Steele E, Louzada MLDC, Levy RB, Monteiro CA, Rezende LFM. Premature Mortality Attributable to Ultraprocessed Food Consumption in 8 Countries. Am J Prev Med. 2025 Apr 2:S0749-3797(25)00072-8. doi: 10.1016/j.amepre.2025.02.018. Epub ahead of print. PMID: 40293384. https://www.ajpmonline.org/article/S0749-3797(25)00072-8/fulltext

Pagliai G, Dinu M, Madarena MP, Bonaccio M, Iacoviello L, Sofi F. Consumption of ultra-processed foods and health status: a systematic review and meta-analysis. Br J Nutr. 2021 Feb 14;125(3):308-318. doi: 10.1017/S0007114520002688. Epub 2020 Aug 14. PMID: 32792031; PMCID: PMC7844609. https://www.cambridge.org/core/journals/british-journal-of-nutrition/article/consumption-of-ultraprocessed-foods-and-health-status-a-systematic-review-and-metaanalysis/FDCA00C0C747AA36E1860BBF69A62704# https://www.nature.com/articles/s41575-024-00893-5

W edycji tekstu wspomagano się narzędziami opartymi na AI z modelami językowymi Gemini, Copilot oraz DeepSeek.

Autor doniesienia: Prof. dr hab. n. med. Przemysław Guzik, Katedra i Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej, Uniwersyteckie Centrum Badań Sportowo-Medycznych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu.