Jak mikrobiota wpływa na nasze zdrowie? Różnice między zdrowymi a chorymi osobami

Mikrobiota zdrowych osób – bogate ekosystemy jelitowe

W jelitach zdrowego człowieka żyje od 800 do 1000 różnych gatunków bakterii, wirusów, archeonów, grzybów, wirusów, pierwotniaków i mikroskopijnych eukariontów. Każdy mikroorganizm ma różne, złożone funkcje, m.in.:

• Bakterie z rodzaju Bacteroidetes pomagają trawić błonnik i produkują krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (np. maślan), które odżywiają komórki jelit.
• Lactobacillusi Bifidobacterium wspierają odporność i hamują rozwój patogenów.
• Akkermansia muciniphila(należąca do Verrucomicrobia) wzmacnia barierę śluzówkową jelit, chroniąc przed stanami zapalnymi.

Dlaczego różnorodność jest kluczowa?

Im więcej gatunków mikroorganizmów, tym lepiej jelita radzą sobie z trawieniem, produkcją witamin (np. B12, K2) i regulacją układu odpornościowego. Badania pokazują, że osoby z bogatą mikrobiotą rzadziej cierpią na alergie, infekcje i choroby metaboliczne.

Co się dzieje, gdy mikrobiota jest zaburzona?

Gdy różnorodność bakterii spada (np. przez antybiotyki, stres lub fast foody), pojawiają się problemy:

1. Choroby autoimmunologiczne
   • W chorobie Leśniowskiego-Crohnaczy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego obserwuje się nadmiar bakterii prozapalnych (np. Escherichia coli) i niedobór tych ochronnych (np. Faecalibacterium prausnitzii).
   • Ciekawostka: U pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów często występuje mniej Bifidobacterium, co może nasilać stany zapalne.
2. Zaburzenia metaboliczne
   • Otyłość: U osób z nadwagą dominują Firmicutes, które efektywniej pozyskują energię z pożywienia (nawet z resztek!). To może prowadzić do przybierania na wadze.
   • Cukrzyca typu 2: Niedobór bakterii produkujących maślan (np. Roseburia) wiąże się z insulinoopornością.
3. Spadek odporności
   • 70% komórek odpornościowych znajduje się w jelitach. Gdy brakuje np. Bifidobacterium, organizm słabiej zwalcza wirusy i bakterie chorobotwórcze.
   • Przykład: Osoby z ubogą mikrobiotą częściej zapadają na infekcje dróg oddechowych.
4. Problemy psychiczne
   • Bakterie jelitowe produkują serotoninę(90% tego hormonu powstaje w jelitach!) i GABA, które wpływają na nastrój.
   • W depresji często występuje mniej Lactobacillusi Bifidobacterium, a więcej bakterii prozapalnych.

Dlaczego mikrobiota jest tak ważna?

1. Ochrona przed patogenami
2. „Dobre” bakterie działają jak strażnicy – zajmują miejsce w jelitach, konkurują o składniki odżywcze i wydzielają substancje hamujące rozwój szkodliwych mikrobów (np. Clostridium difficile).
3. Regulacja odporności
4. Mikrobiota „uczy” układ immunologiczny, jak odróżniać przyjazne bakterie od wrogów. Gdy ta równowaga jest zachwiana, może dojść do nadmiernych reakcji zapalnych (alergie) lub autoagresji (choroby autoimmunologiczne).
5. Połączenie jelita-mózg
6. Jelita i mózg komunikują się przez nerw błędnyi substancje wytwarzane przez bakterie (np. maślan). To dlatego stres niszczy mikrobiotę, a zła dieta pogarsza nastrój!
7. Metabolizm leków
8. Niektóre bakterie (np. Eggerthella lenta) mogą dezaktywować leki nasercowe, a inne (np. Lactobacillus) zwiększają wchłanianie magnezu.

Czy wiesz, że...?

• Noworodkirodzą się niemal sterylne – ich mikrobiota kształtuje się przez pierwsze 3 lata życia. Dzieci urodzone przez cesarskie cięcie mają mniej Bifidobacterium, co wiąże się z wyższym ryzykiem alergii.
• Fast foodmoże zniszczyć różnorodność mikrobioty w ciągu zaledwie 3 dni! Badania pokazują, że dieta bogata w tłuszcze trans redukuje dobre bakterie o 40%.
• Każdy z nas ma unikalny skład mikrobioty– jak odcisk palca. Nawet bliźnięta mają różne profile bakteryjne!

Na podstawie: Liang, D., Leung, R.KK., Guan, W. et al. Involvement of gut microbiome in human health and disease: brief overview, knowledge gaps and research opportunities. Gut Pathog 10, 3 (2018). https://doi.org/10.1186/s13099-018-0230-4

Lloyd-Price, J., Abu-Ali, G. & Huttenhower, C. The healthy human microbiome. Genome Med 8, 51 (2016). https://doi.org/10.1186/s13073-016-0307-y

Al Bander Z, Nitert MD, Mousa A, Naderpoor N. The Gut Microbiota and Inflammation: An Overview. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020; 17(20):7618. https://doi.org/10.3390/ijerph17207618

Yang, K., Li, G., Li, Q. et al. Distribution of gut microbiota across intestinal segments and their impact on human physiological and pathological processes. Cell Biosci 15, 47 (2025). https://doi.org/10.1186/s13578-025-01385-y

W edycji tekstu wspomagano się narzędziami opartymi na AI z modelami językowymi Copilot i DeepSeek.

Autor doniesienia: Prof. dr hab. n. med. Przemysław Guzik, Katedra i Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej, Uniwersyteckie Centrum Badań Sportowo-Medycznych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu.