Jak bada się mikrobiotę jelitową i dlaczego to takie ważne?

Wprowadzenie

Mikrobiota jelitowa to niewidzialny ekosystem, który ma ogromny wpływ na nasze zdrowie – od trawienia po odporność i nawet nastrój. Badanie jej składu pozwala lepiej zrozumieć, dlaczego jedni ludzie są bardziej podatni na choroby, podczas gdy inni cieszą się doskonałym zdrowiem mimo podobnego stylu życia. Dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym możemy dziś nie tylko sprawdzić, jakie bakterie zamieszkują nasze jelita, ale także przewidzieć ryzyko niektórych schorzeń i dobrać spersonalizowane leczenie.

Metody badania mikrobioty jelitowej

1. Sekwencjonowanie DNA (np. metoda 16S rRNA)
   • Na czym polega?Pobiera się próbkę kału, izoluje DNA bakterii i analizuje fragmenty genu 16S rRNA, który jest unikalny dla różnych gatunków mikroorganizmów.
   • Co wykrywa?Pozwala określić, jakie grupy bakterii dominują w jelitach (np. czy jest wystarczająco dużo Bifidobacterium).
   • Zalety:Stosunkowo tanie, dobre do oceny różnorodności mikrobioty.
   • Ograniczenia:Nie pokazuje wszystkich gatunków, tylko główne grupy.
2. Metagenomika (całogenomowe sekwencjonowanie, WGS)
   • Na czym polega?Analizuje się cały materiał genetyczny obecny w próbce, nie tylko wybrane fragmenty.
   • Co wykrywa?Umożliwia identyfikację konkretnych szczepów bakterii, a nawet ich genów (np. tych odpowiedzialnych za produkcję witamin lub rozkład leków).
   • Zalety:Bardzo dokładne, pokazuje potencjalne funkcje mikrobioty.
   • Ograniczenia:Droższe i bardziej skomplikowane niż sekwencjonowanie 16S.
3. Hodowla bakteryjna (kultury mikrobiologiczne)
   • Na czym polega?Próbkę kału umieszcza się na specjalnych pożywkach, aby wyhodować żywe bakterie.
   • Co wykrywa?Pozwala ocenić, które bakterie są aktywne i jak reagują na np. antybiotyki.
   • Zalety:Można przetestować wrażliwość bakterii na leki.
   • Ograniczenia:Większości bakterii jelitowych nie da się wyhodować w laboratorium (nawet 60-80% mikrobioty nie rośnie na standardowych pożywkach).
4. Badanie metabolitów (np. krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych)
   • Na czym polega?Analizuje się substancje wytwarzane przez bakterie, takie jak maślan, propionian czy octan.
   • Co wykrywa?Pokazuje, czy mikrobiota prawidłowo fermentuje błonnik i czy produkuje związki przeciwzapalne.
   • Przykład:Niski poziom maślanu może wskazywać na ryzyko chorób zapalnych jelit.

Dlaczego warto badać mikrobiotę?

1. Diagnostyka chorób metabolicznych
   • Osoby z cukrzycą typu 2często mają mniej bakterii produkujących maślan (Roseburia, Faecalibacterium).
   • U pacjentów z otyłościądominują Firmicutes, które efektywniej przyswajają kalorie z pożywienia.
2. Ocena ryzyka nietolerancji i alergii
   • Zaburzenia mikrobioty (np. niedobór Lactobacillus) wiążą się z nietolerancją laktozyi celiakią.
   • U dzieci z egzemączęsto występuje mniej różnorodnych bakterii jelitowych.
3. Monitorowanie wpływu diety i leków
   • Antybiotykiniszczą nawet 90% mikrobioty w ciągu kilku dni – badanie pomaga dobrać probiotyki do jej odbudowy.
   • Dieta bogata w błonnikzwiększa liczebność Bifidobacterium, a fast foody – szkodliwe Enterobacteriaceae.
4. Związek z chorobami autoimmunologicznymi
   • U pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohnaczęsto brakuje Faecalibacterium prausnitzii, które działają przeciwzapalnie.
   • Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)może być związane z nadmiarem bakterii Prevotella copri.
5. Wpływ na zdrowie psychiczne
   • Osoby z depresjąmają często mniej bakterii produkujących serotoninę (Lactobacillus, Bifidobacterium).
   • Badanie mikrobioty może pomóc w doborze probiotykoterapiiwspierającej leczenie lęków.

Czy warto zrobić takie badanie?

• Tak, jeśli:
  • Masz niewyjaśnione problemy trawienne(wzdęcia, biegunki, zaparcia).
  • Chorujesz na cukrzycę, otyłość lub choroby autoimmunologiczne.
  • Chcesz sprawdzić, jak dieta lub antybiotykiwpłynęły na twoje jelita.
• Coraz więcej laboratoriów oferuje badania mikrobioty, jednak aktualnie testy takie to koszt kilkuset do kilku tysięcy złotych i nie są to badania refundowane przez NFZ.

Podsumowanie

Badanie mikrobioty to nie moda, a potężne narzędzie diagnostyczne. Dzięki niemu możemy lepiej zrozumieć przyczyny wielu chorób i dobrać spersonalizowane leczenie – od probiotyków po zmiany w diecie. W przyszłości takie testy mogą stać się standardem, podobnie jak morfologia krwi!

Na podstawie: Liang, D., Leung, R.KK., Guan, W. et al. Involvement of gut microbiome in human health and disease: brief overview, knowledge gaps and research opportunities. Gut Pathog 10, 3 (2018). https://doi.org/10.1186/s13099-018-0230-4

Lloyd-Price, J., Abu-Ali, G. & Huttenhower, C. The healthy human microbiome. Genome Med 8, 51 (2016). https://doi.org/10.1186/s13073-016-0307-y

Al Bander Z, Nitert MD, Mousa A, Naderpoor N. The Gut Microbiota and Inflammation: An Overview. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020; 17(20):7618. https://doi.org/10.3390/ijerph17207618

Yang, K., Li, G., Li, Q. et al. Distribution of gut microbiota across intestinal segments and their impact on human physiological and pathological processes. Cell Biosci 15, 47 (2025). https://doi.org/10.1186/s13578-025-01385-y

W edycji tekstu wspomagano się narzędziami opartymi na AI z modelami językowymi Copilot i DeepSeek.

Autor doniesienia: Prof. dr hab. n. med. Przemysław Guzik, Katedra i Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej, Uniwersyteckie Centrum Badań Sportowo-Medycznych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu.