lek. Tomasz Urbaniak
Katedra i Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytecki Szpital Kliniczny, ul. Przybyszewskiego 49, 60-355 Poznań
Rak jelita grubego jest jednym z najczęstszych nowotworów u ludzi. Ważne jest ustalenie skutecznych metod profilaktyki pozwalających uniknąć zachorowania. Wiele badań koncentruje się na wpływie diety na częstość występowania raka jelita grubego. Uważa się, że niektóre składniki żywieniowe mogą mieć istotny wpływ na ryzyko wystąpienia tej choroby.
Owoce i warzywa
Badania nad wpływem spożycia warzyw i owoców na ryzyko zachorowania na raka jelita grubego przynoszą różnorodne wyniki. Europejskie Prospektywne Badanie Raka i Żywienia (EPIC) sugeruje, że spożywanie dużych ilości owoców i warzyw może zmniejszać ryzyko wystąpienia tego rodzaju nowotworu. Szczególnie korzystne efekty obserwowano przy spożyciu około 100 g owoców i 100-200 g warzyw dziennie. Jednakże, nie wszystkie badania potwierdzają tę zależność, a niektóre wskazują nawet na brak związku między spożyciem tych produktów a ryzykiem raka jelita grubego. Niektórzy badacze sugerują korzystny wpływ spożywania warzyw i owoców na zmniejszenie ryzyka raka jelita grubego - potrzebne są dalsze badania w celu potwierdzenia tych efektów i zrozumienia bardziej precyzyjnych mechanizmów działania.
Tłuszcz
Badania na zwierzętach sugerują, że dieta bogata w tłuszcze może zwiększać ryzyko raka jelita grubego poprzez działanie prozapalne i stres oksydacyjny. Jednakże, wyniki badań na ludziach są sprzeczne. Analiza nie potwierdziła związku między spożyciem tłuszczu a ryzykiem tego nowotworu. W związku z tym, zależność między zawartością tłuszczu w diecie a rakiem jelita grubego pozostaje tematem dyskusji.
Alkohol
Badania obserwacyjne wykazały zwiększone ryzyko raka jelita grubego u osób spożywających alkohol. Aldehyd octowy, czyli produkt przemiany alkoholu w ciele człowieka, wykazuje działanie mutagenne i rakotwórcze, co przyczynia się do rozwoju nowotworu. Spożywanie alkoholu może także zmniejszać wchłanianie witamin z grupy B, co dodatkowo zwiększa ryzyko raka. Szczególnie groźne jest umiarkowane i duże spożycie alkoholu. Istnieje zależność mówiąca o tym, że im wyższe spożycie alkoholu tym większe ryzyko wystąpienia choroby.
Czerwone mięso
Zwiększone ryzyko raka jelita grubego zostało potwierdzone w związku wysokim spożyciem czerwonego mięsa w diecie. Zawiera ono sprzyjające nowotworom związki N-nitrozowe, które mogą uszkadzać DNA. Ponadto częste spożywanie czerwonego mięsa powoduje zwiększoną produkcją kwasów żółciowych w wątrobie, co może zwiększać ryzyko raka. Spożycie około 100 g czerwonego mięsa dziennie zwiększa ryzyko raka jelita grubego o 15-20%. Spożywanie mięsa przetworzonego może dodatkowo zwiększyć ryzyko nawet o 49% przy spożyciu 25 g dziennie. Ryzyko wzrasta proporcjonalnie do spożywanej ilości mięsa, a diety ubogie w czerwone mięso mogą zmniejszać ryzyko tego nowotworu.
Błonnik
Błonnik może chronić przed nowotworem poprzez skracanie czasu trawienia, zmiany flory jelitowej i dostarczanie związku o nazwie maślan, który ma działanie przeciwnowotworowe. Zawartość błonnika pochodzącego z produktów zbożowych może być szczególnie prozdrowotna. Spożywanie 10 g błonnika dziennie może obniżyć ryzyko raka jelita grubego o 10-38%.
Nabiał
Spożywanie mleka może zmniejszać ryzyko raka jelita grubego dzięki zawartości wapnia. Wapń ma wpływ na zmniejszenie ekspozycji na czynniki rakotwórcze oraz hamuje nadmierne namnażanie się komórek jelitowych. Największe zmniejszenie ryzyka wykazano przy spożyciu mleka w ilości 500–800 mldziennie. Fermentowane produkty mleczne mogą również przyczyniać się do ochrony poprzez wpływ na mikroflorę jelitową i tłumienie zapalenia jelit.
Więcej informacji w artykule:
Rybak, J., Magiera, B., Magiera, K. (2023). Dieta a ryzyko rozwoju raka jelita grubego. Med Srod., 26(3-4), 93-98. https://doi.org/10.26444/ms/178480