dr n. med. Remigiusz Domin
1) Klinika Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych UMP
2) Uniwersyteckie Centrum Badań Sportowo-Medycznych UMP
Glukagon to jeden z najważniejszych hormonów w ludzkim ciele, odgrywający kluczową rolę w utrzymaniu równowagi metabolicznej. Mimo że często pozostaje w cieniu swojego „bliźniaka” – insuliny, to właśnie glukagon jest odpowiedzialny za wiele procesów metabolicznych, których zrozumienie może przybliżyć nas do walki z takimi chorobami, jak cukrzyca czy stłuszczenie wątroby.
Czym jest glukagon?
Glukagon to hormon produkowany przez komórki alfa trzustki, składający się z 29 aminokwasów. Jego głównym zadaniem jest podniesienie poziomu glukozy we krwi, co czyni go jednym z antagonistów insuliny, obniżających stężenie cukru. Dzięki tej współpracy organizm jest w stanie utrzymać prawidłowy poziom glukozy, niezależnie od tego, czy właśnie spożyliśmy obfity posiłek, czy jesteśmy w trakcie długiego postu.
Mechanizmy działania glukagonu
Gdy poziom cukru spada, glukagon aktywuje proces glikogenolizy w wątrobie – rozkładu glikogenu do glukozy, która trafia do krwiobiegu. W dłuższej perspektywie hormon ten pobudza także glukoneogenezę, czyli produkcję glukozy z innych związków, takich jak aminokwasy.
Wpływ na metabolizm tłuszczów i aminokwasów
Ostatnie badania odkrywają przed nami szersze funkcje glukagonu. Poza regulacją glukozy, wpływa on także na metabolizm tłuszczów, zmniejszając ich odkładanie w wątrobie, oraz aminokwasów, co jest kluczowe dla równowagi metabolicznej całego organizmu. Glukagon zwiększa również wydatek energetyczny organizmu, co może być pomocne w leczeniu otyłości.
Glukagon a choroby metaboliczne
Cukrzyca
Cukrzyca typu 2, choroba dotykająca miliony ludzi na świecie, wiąże się z nieprawidłowym działaniem glukagonu. U chorych obserwuje się podwyższony poziom tego hormonu nawet po posiłku, co prowadzi do nadprodukcji glukozy w wątrobie i pogłębia hiperglikemię.
Stłuszczeniowa choroba wątroby
Glukagon odgrywa istotną rolę w zmniejszaniu ilości tłuszczu w wątrobie, co czyni go potencjalnym celem terapii w leczeniu stłuszczeniowej choroby wątroby. Badania wskazują, że zaburzenia sygnalizacji glukagonu mogą przyczyniać się do rozwoju tej choroby poprzez gromadzenie tłuszczu w wątrobie.
Terapie z wykorzystaniem glukagonu
W ostatnich latach rozwijane są terapie wykorzystujące właściwości glukagonu. Jego analogi lub mieszanki z innymi hormonami, takimi jak GLP-1, pomagają redukować masę ciała, poprawiać metabolizm tłuszczów oraz kontrolować poziom cukru we krwi. Terapie te budzą ogromne nadzieje, zwłaszcza w leczeniu otyłości i cukrzycy typu 2.
Podsumowanie
Glukagon, choć mniej znany od insuliny, jest kluczowym elementem naszego metabolizmu. Jego różnorodne funkcje – od regulacji poziomu cukru we krwi, przez metabolizm tłuszczów, aż po potencjalne zastosowania terapeutyczne – czynią go bohaterem współczesnej endokrynologii. Zrozumienie działania tego hormonu może pomóc w walce z wieloma chorobami metabolicznymi, co czyni go przedmiotem intensywnych badań naukowych na całym świecie.
1. Zhang, J., Zheng, Y., Martens, L. & Pfeiffer, A. F. H. The Regulation and Secretion of Glucagon in Response to Nutrient Composition: Unraveling Their Intricate Mechanisms. Nutrients 15, 3913 (2023).
2. Wewer Albrechtsen, N. J. et al. 100 years of glucagon and 100 more. Diabetologia 66, 1378–1394 (2023).
3. Janah, L. et al. Glucagon Receptor Signaling and Glucagon Resistance. IJMS 20, 3314 (2019).
4. McGlone, E. R., Bloom, S. R. & Tan, T. M.-M. Glucagon resistance and metabolic-associated steatotic liver disease: a review of the evidence. J Cosmet Laser Ther 261, e230365 (2024).