Prof. dr hab. n. med. Przemysław Guzik,
Katedra i Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej,
Uniwersyteckie Centrum Badań Sportowo-Medycznych,
Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
Udar mózgu i demencja należą do dziesięciu najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. Coraz częściej wiąże się zwiększoną częstość występowania i zachorowania na te choroby ze stylem życia, w tym nadmiernym spożyciem cukru.
Dlaczego cukier jest szkodliwy dla mózgu:
Według Dr. Franka Erbguth, prezesa Niemieckiej Fundacji Mózgu mózg potrzebuje pewnej ilości cukru (glukozy) do prawidłowego funkcjonowania, jednak jego nadmiar może być szkodliwy. Spożywanie dużych cukrów prostych (cukier, glukoza, fruktoza, syrop fruktozowo-glukozowy) powoduje zarówno wzrost stężenia glukozy we krwi, jak i czas, w którym jest stale podwyższona. Towarzyszy temu nadmierne wydzielanie insuliny, która jest jednym z silniejszych czynników wzrostu wielu komórek. Zwiększa to ryzyko rozwoju poważnych chorób mózgu o podłożu naczyniowym, takich jak demencja czy udar niedokrwienny mózgu
Obecne spożycie cukru
W latach 2021/2022 przeciętny Niemiec spożywał około 33,2 kg cukru, co jest prawie dwukrotnie większą ilością niż zalecana. Niemieckie Towarzystwo Żywieniowe zaleca, aby nie więcej niż 10% dziennego spożycia energii pochodziło z cukru. Dla przeciętnej osoby spożywającej 2000 kilokalorii dziennie oznacza to nie więcej niż 50 gramów cukru dziennie, czyli około 18 kg rocznie. Obejmuje to wszystkie rodzaje cukru, zarówno dodane do żywności, jak i naturalnie występujące w owocach, miodzie i sokach.
Jak nadmiar glukozy szkodzi mózgowi?
Wysokie stężenie glukozy we krwi może uszkadzać tętnice i tętniczki mózgu i zmniejszać przepływ krwi. Powoduje to trudniejsze dostarczanie składników odżywczych i tlenu do komórek mózgowych, a z czasem może prowadzić do demencji naczyniowej. W Niemczech około 250 000 osób rocznie jest diagnozowanych z demencją, z czego 15%-25% stanowią przypadki demencji naczyniowej.
Dieta bogata w nadmiar cukrów może zakłócać pracę mózgu, np. wpływając niekorzystnie na funkcję hipokampa. Ta część mózgu odgrywa kluczową rolę w zapamiętywaniu i uczeniu się. Chociaż cukier może tymczasowo poprawić pracę umysłową, np. po okresie głodu, to długotrwałe nadmierne spożycie produktów zawierających proste węglowodany prowadzi do trwałego pogorszenia funkcji poznawczych.
Związek między cukrzycą a uszkodzeniem mózgu
Osoby z cukrzycą typu drugiego mają wyższe ryzyko rozwoju demencji. Dzieje się tak, ponieważ cukrzyca zakłóca metabolizm glukozy w mózgu, przyczyniając się do chorób takich jak Alzheimer. Insulina, hormon zaangażowany w regulację glukozy, również odgrywa rolę w tworzeniu się płytek Alzheimera.
Zmniejszenie spożycia cukru
Aktualnie zaleca się zmniejszenie spożycia cukru w celu ochrony zdrowia mózgu. Udokumentowano, że zmniejszenie spożycia cukru może zapobiec wielu przypadkom demencji i udaru. Niemiecka Fundacja Mózgu popiera środki takie jak opodatkowanie napojów słodzonych, aby pomóc w zmniejszeniu spożycia cukru (w Polsce od kilku lat napoje słodzone są również obciążone dodatkowym podatkiem). Przypominają również, że wiele produktów spożywczych, takich jak jogurt, serki smakowe, soki, napoje słodzone, piwo, a nawet ketchup, zawiera cukier. Jednak ograniczenie spożycia pokarmów słodkich, w tym zawierających cukier, jest dla wielu osób bardzo trudne ze względu na jego uzależniające właściwości, szeroką dostępność, ewolucyjne preferencje, wpływ na nastrój oraz nawyki żywieniowe.
Na podstawie:
U. Eppinge: “Sugar May Drive Dementia, German Medical Societies Warn”, https://www.medscape.com/viewarticle/sugar-may-drive-dementia-german-medical-societies-warn-2024a1000drv?ecd=mkm_ret_241006_mscpmrk-OUS_InFocus_etid6876271&uac=&impID=6876271
W edycji tekstu wspomagano się narzędziami opartymi AI z modelami językowymi Gemini i Copilot