Zatrute powietrze: Jak zanieczyszczenie powietrza zagraża naszemu zdrowiu i przyczynia się do cukrzycy?

Lek. Michał Pytka
Katedra i Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej i Chorób Wewnętrznych
Uniwersytecki Szpital Kliniczny, ul. Przybyszewskiego 49, 60-355 Poznań

• Ponad 9 milionów ludzi rocznie umiera z powodu zanieczyszczenia powietrza, a większość tych przypadków dotyczy chorób sercowo-naczyniowych.
• Związek między zanieczyszczeniem powietrza a cukrzycą typu 2 staje się coraz bardziej oczywisty, obecnie już 10,5% dorosłych na świecie ma zdiagnozowaną tę chorobę.
• 5, drobne cząsteczki stałe w powietrzu, są głównym winowajcą, a ich źródłem są m.in. spaliny z transportu i przemysłu.
• Wzrost świadomości społecznej oraz odpowiednie polityki mogą pomóc w redukcji zanieczyszczenia powietrza i jego negatywnego wpływu na zdrowie.
• Badania wskazują na potrzebę dalszych działań w zakresie zrozumienia mechanizmów wpływu zanieczyszczeń na zdrowie oraz skutecznych interwencji.

Artykuł:

Zanieczyszczenie powietrza to jeden z największych problemów zdrowotnych współczesnego świata. Każdego roku ponad 9 milionów ludzi umiera z powodu chorób związanych z zanieczyszczeniem powietrza, a większość tych przypadków dotyczy schorzeń sercowo-naczyniowych. W obliczu rosnącej liczby zachorowań na cukrzycę typu 2, naukowcy zaczynają dostrzegać niepokojący związek między jakością powietrza a tym groźnym schorzeniem.

Cukrzyca typu 2 dotyka obecnie 10,5% dorosłych na całym świecie, co przekłada się na około 537 milionów osób. Co gorsza, prognozy wskazują, że do 2045 roku liczba ta wzrośnie do 783 milionów, z 75% przypadków występujących w krajach o niskich i średnich dochodach. Zanieczyszczenie powietrza, a zwłaszcza drobne cząsteczki PM2.5, odgrywa kluczową rolę w tym niepokojącym trendzie. W artykule zasugerowano kilka potencjalnych czynników wyjaśniających potencjalny wpływ zanieczyszczenia powietrzna na rozwój cukrzycy typu 2:

1. Chroniczne narażenie na PM2.5:
• Długotrwałe narażenie na drobne cząstki stałe (PM2.5) może prowadzić do stanów zapalnych w organizmie, co jest związane z insulinoopornością i rozwojem cukrzycy typu 2.
2. Stany zapalne:
• Zanieczyszczenia powietrza mogą wywoływać reakcje zapalne, które wpływają na metabolizm glukozy i funkcję komórek beta trzustki, co może prowadzić do zaburzeń w wydzielaniu insuliny .
3. Zaburzenia metaboliczne:
• Ekspozycja na zanieczyszczenia powietrza może prowadzić do zaburzeń w metabolizmie lipidów i glukozy, co zwiększa ryzyko rozwoju otyłości i cukrzycy .
4. Wpływ na mikrobiom:
• Zanieczyszczenia powietrza mogą wpływać na skład mikrobiomu jelitowego, co z kolei może mieć konsekwencje dla metabolizmu i stanu zapalnego w organizmie .
5. Zwiększona podatność:
• Osoby z już istniejącymi schorzeniami, takimi jak cukrzyca typu 2, mogą być bardziej podatne na negatywne skutki zdrowotne związane z zanieczyszczeniem powietrza, co prowadzi do zaostrzenia objawów i powikłań.
6. Interakcje z innymi czynnikami ryzyka:
• Zanieczyszczenie powietrza może współdziałać z innymi czynnikami ryzyka, takimi jak dieta i brak aktywności fizycznej, co potęguje ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 .
7. Zaburzenia hormonalne:
• Ekspozycja na zanieczyszczenia może wpływać na równowagę hormonalną, w tym na hormony regulujące metabolizm, co może przyczyniać się do rozwoju insulinooporności.

PM2.5 to cząsteczki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra, które mogą przenikać do płuc i krwiobiegu, wywołując szereg problemów zdrowotnych. Ich głównym źródłem są spaliny z transportu, przemysłu oraz pożary lasów, które w ostatnich latach stały się coraz bardziej powszechne. Zanieczyszczenie powietrza to nie tylko problem ekologiczny, ale także zdrowotny, który wymaga pilnych działań.

Naukowcy podkreślają, że istnieje wiele luk w badaniach dotyczących wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie. W szczególności brakuje mechanistycznego zrozumienia, jak poszczególne składniki PM2.5 wpływają na rozwój chorób metabolicznych, w tym cukrzycy. Warto zauważyć, że zanieczyszczenie powietrza współistnieje z innymi czynnikami ryzyka, takimi jak otyłość, brak aktywności fizycznej i niezdrowa dieta, co dodatkowo komplikuje sytuację.

Aby skutecznie walczyć z tym problemem, konieczne jest zwiększenie świadomości społecznej oraz wprowadzenie odpowiednich polityk. Rządy powinny podejmować działania mające na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń, a także promować zdrowy styl życia. Wprowadzenie osobistych urządzeń filtrujących powietrze oraz edukacja na temat skutków zanieczyszczenia mogą przyczynić się do poprawy zdrowia publicznego.

Do konkretnych działań, które mogą być podjęte, aby ograniczyć problem zanieczyszczeń nalezą:

1. Przejrzystość polityki energetycznej:
• Wprowadzenie polityk promujących przejście na czystą energię oraz egzekwowanie standardów kontroli zanieczyszczeń .
2. Zwiększenie aktywnego transportu:
• Promowanie aktywnego transportu, takiego jak chodzenie i jazda na rowerze, poprzez rozwój infrastruktury (np. ścieżek rowerowych) .
3. Zrównoważony rozwój urbanistyczny:
• Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań urbanistycznych, takich jak „miasto 15-minutowe” czy superbloki, które sprzyjają zmniejszeniu ruchu samochodowego i poprawiają jakość powietrza. (Miasto 15-minutowe to oncepcja urbanistyczna, która zakłada, że wszyscy mieszkańcy powinni mieć dostęp do najważniejszych usług i miejsc codziennego użytku w promieniu 15 minut spacerem lub jazdy rowerem od swojego miejsca zamieszkania.)
4. Edukacja i świadomość społeczna:
• Zwiększenie świadomości na temat wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie oraz promowanie zdrowych nawyków żywieniowych, takich jak dieta roślinna, co może również zmniejszyć emisję zanieczyszczeń .
5. Użycie oczyszczaczy powietrza:
• Wprowadzenie przenośnych oczyszczaczy powietrza w domach, szczególnie dla osób z grup ryzyka, co może pomóc w redukcji narażenia na PM2.5 .
6. Zarządzanie czasem aktywności fizycznej:
• Zalecenie, aby osoby wrażliwe na zanieczyszczenia powietrza unikały aktywności na świeżym powietrzu w dni o wysokim poziomie PM2.5 .
7. Regulacje dotyczące przemysłu:
• Wprowadzenie regulacji dotyczących emisji zanieczyszczeń przez przemysł oraz promowanie odpowiedzialności przemysłowej w zakresie zanieczyszczenia powietrza .
8. Inwestycje w badania i technologie:
• Wspieranie badań nad nowymi technologiami, które mogą pomóc w monitorowaniu i redukcji zanieczyszczeń powietrza oraz ich wpływu na zdrowie .
9. Współpraca międzysektorowa:
• Angażowanie różnych sektorów (zdrowia, transportu, środowiska) w tworzenie zintegrowanych strategii na rzecz poprawy jakości powietrza .
10. Ocena kosztów zanieczyszczenia:
• Przeprowadzanie analiz ekonomicznych dotyczących kosztów zdrowotnych związanych z zanieczyszczeniem powietrza, co może pomóc w uzasadnieniu inwestycji w czystsze technologie

Podsumowując, zanieczyszczenie powietrza to poważne zagrożenie dla zdrowia, które wymaga natychmiastowych działań. Zrozumienie jego wpływu na choroby metaboliczne, takie jak cukrzyca typu 2, jest kluczowe dla opracowania skutecznych strategii interwencyjnych. Współpraca między naukowcami, rządami i społeczeństwem może przynieść realne zmiany i poprawić jakość życia milionów ludzi na całym świecie.

Więcej w artykule:

Rajagopalan S, Brook RD, Salerno PRVO, Bourges-Sevenier B, Landrigan P, Nieuwenhuijsen MJ, Munzel T, Deo SV, Al-Kindi S. Air pollution exposure and cardiometabolic risk. Lancet Diabetes Endocrinol. 2024 Mar;12(3):196-208. doi: 10.1016/S2213-8587(23)00361-3. Epub 2024 Feb 1. PMID: 38310921; PMCID: PMC11264310.

https://www.thelancet.com/journals/landia/article/PIIS2213-8587(23)00361-3/abstract

W edycji tekstu wspomagano się narzędziami opartymi na AI (Gemini, Chatpdf).