Zrozumienie serca sportowca: różnice płciowe w adaptacji do wysiłku

Lek. Michał Pytka
Katedra i Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej i Chorób Wewnętrznych
Uniwersytecki Szpital Kliniczny, ul. Przybyszewskiego 49, 60-355 Poznań

• Udział kobiet w sporcie wzrósł znacząco w ostatnich latach, jednak ich reprezentacja w badaniach kardiologicznych pozostaje niska.
• Kobiety są mniej narażone na niektóre poważne schorzenia serca związane z wysiłkiem, takie jak miażdżyca czy nagłe zatrzymanie akcji serca.
• Różnice w adaptacjach serca do wysiłku fizycznego między płciami są znaczące, co podkreśla potrzebę uwzględnienia kobiet w badaniach naukowych.
• W badaniach kardiologicznych dotyczących sportowców, kobiety często są niedostatecznie reprezentowane, co może prowadzić do niepełnego zrozumienia ich potrzeb zdrowotnych.

W ostatnich latach obserwujemy znaczący wzrost liczby kobiet uczestniczących w różnych dyscyplinach sportowych. Od momentu wprowadzenia ustawy Title IX w 1972 roku, która zakazała dyskryminacji płci w edukacji i sporcie, udział kobiet w igrzyskach olimpijskich wzrósł z 10% do około 50% w 2020 roku. Mimo tego, ich reprezentacja w badaniach dotyczących zdrowia serca i układu krążenia pozostaje na niepokojąco niskim poziomie.

Badania pokazują, że kobiety są mniej narażone na pewne poważne schorzenia serca, takie jak miażdżyca, włóknienie mięśnia sercowego, czy nagłe zatrzymanie akcji serca. W rzeczywistości, kobiety wydają się być w pewnym sensie „chronione” przed tymi problemami, co może być związane z różnicami hormonalnymi oraz sposobem, w jaki ich organizmy reagują na wysiłek fizyczny. Na przykład, w badaniach wykazano, że kobiety mają mniejsze ryzyko wystąpienia arytmii serca w porównaniu do mężczyzn, co może być wynikiem różnic w strukturze serca oraz jego funkcjonowaniu.

Jednakże, pomimo tych pozytywnych aspektów, niedostateczna reprezentacja kobiet w badaniach kardiologicznych prowadzi do luk w wiedzy na temat ich zdrowia. Wiele danych dotyczących adaptacji serca do wysiłku fizycznego pochodzi z badań przeprowadzanych głównie na mężczyznach. To z kolei może prowadzić do niepełnego zrozumienia, jak różne czynniki, takie jak wiek, typ sportu czy intensywność treningu, wpływają na zdrowie serca kobiet.

Warto zauważyć, że różnice w adaptacjach serca do wysiłku fizycznego między płciami są znaczące. Na przykład, kobiety mogą doświadczać innych zmian w elektrokardiogramie (EKG) i obrazowaniu serca w porównaniu do mężczyzn. Te różnice mogą być kluczowe w diagnostyce i ocenie ryzyka sercowego u sportowców. Dlatego tak ważne jest, aby badania kardiologiczne uwzględniały kobiety, aby lepiej zrozumieć ich unikalne potrzeby zdrowotne.

Do czynników wpływających na adaptację serca do sportu, która może być inna u mężczyzn i kobiet należą między innymi:

• Ryzyko nagłego zatrzymania akcji serca (SCD): Kobiety mają niższe ryzyko SCD w porównaniu do mężczyzn, zarówno w populacji ogólnej, jak i wśród sportowców.
• Choroba wieńcowa i arytmie serca: W badaniach wykazano, że mężczyźni są bardziej predysponowani do rozwoju tych schorzeń.
• Indeks kalcyfikacji tętnic wieńcowych (CAC): U mężczyzn, szczególnie w grupie „masters” (powyżej 35. roku życia), obserwuje się wyższy poziom CAC w porównaniu do kobiet, które mają poziom CAC porównywalny z osobami prowadzącymi siedzący tryb życia.
• Wielkość serca: Kobiety mają mniejsze wymiary komór serca (zarówno prawej – RV, jak i lewej - LV) oraz mniejszą masę LV w porównaniu do mężczyzn. Na przykład, w badaniach wykazano, że kobiety mają średnio mniejszą masę LV, co może wynikać z różnic w budowie ciała i hormonach.
• Adaptacje do wysiłku: Po krótkoterminowym (około 3 miesięcy) treningu, zarówno kobiety, jak i mężczyźni mogą doświadczyć wzrostu wielkości LV o 10-20% oraz grubości ścian LV o 10-20%. Jednakże, u kobiet wzrost masy LV i grubości ścian może osiągnąć szczyt wcześniej i być mniejszy w porównaniu do mężczyzn.
• Geometria LV: U kobiet rzadziej występuje hipertrofia koncentryczna (zwiększenie grubości ścian w stosunku do wielkości komory), a jeśli występuje hipertrofia, to jest ona częściej ekscentryczna (zrównoważony wzrost grubości ścian i wielkości komory).
• QTc: Kobiety mają średnio dłuższy czas QTc w porównaniu do mężczyzn. Estrogeny wydłużają QTc, podczas gdy testosteron go skraca. Różnice te są bardziej wyraźne u dorosłych niż u dzieci.
• Reprezentacja w badaniach: Pomimo wzrostu liczby kobiet uczestniczących w sporcie po wprowadzeniu Ustawy Title IX, reprezentacja kobiet w badaniach dotyczących zdrowia serca pozostaje niska, co prowadzi do luk w wiedzy na temat ich specyficznych potrzeb zdrowotnych.

W obliczu rosnącej liczby kobiet w sporcie, konieczne jest, aby badania naukowe nad zdrowiem serca były bardziej zrównoważone pod względem płci. Włączenie większej liczby kobiet do badań kardiologicznych nie tylko pomoże w lepszym zrozumieniu ich zdrowia, ale także przyczyni się do poprawy opieki zdrowotnej dla wszystkich sportowców.

Podsumowując, różnice płciowe w adaptacjach kardiologicznych do wysiłku fizycznego są istotne i wymagają dalszych badań. W miarę jak kobiety coraz bardziej angażują się w sport, zrozumienie tych różnic stanie się kluczowe dla zapewnienia im odpowiedniej opieki zdrowotnej i wsparcia w ich sportowych dążeniach.

Więcej w artykule:

Petek BJ, Chung EH, Kim JH, Lampert R, Levine BD, Phelan D, Danielian A, Dean PN, Dineen EH, Fernandez AB, Husaini M, Krishnan S, Shah AB, Stewart KM, Wasfy MM. Impact of Sex on Cardiovascular Adaptations to Exercise: JACC Review Topic of the Week. J Am Coll Cardiol. 2023 Sep 5;82(10):1030-1038. doi: 10.1016/j.jacc.2023.05.070. PMID: 37648352.

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0735109723060825?via%3Dihub

W edycji tekstu wspomagano się narzędziami opartymi na AI (Gemini, Chatpdf).