dr n. med. Kamila Miętkiewska-Szwacka
Oddział Kliniczny Chorób Wewnętrznych i Diabetologii,
Uniwersytecki Szpital Kliniczny, ul. Przybyszewskiego 49, 60-355 Poznań
Krztusiec, znany również jako koklusz, to wysoce zakaźna choroba bakteryjna układu oddechowego, wywoływana przez bakterię Bordetella pertussis. Przenosi się drogą kropelkową, tzn. przez cząsteczki wydzieliny uwalniane podczas kaszlu lub kichania osoby zakażonej. Choroba ta może dotknąć osoby w każdym wieku, ale jest szczególnie niebezpieczna dla niemowląt i małych dzieci.
Objawy i przebieg
Początkowe symptomy krztuśca przypominają przeziębienie (tzw. okres nieżytowy 1-2 tyg.) i pojawiają się zwykle po 5–10 dniach od kontaktu z bakterią. Są to m.in.: katar, kichanie, łagodny kaszel, niska gorączka (<38°C). Po fazie początkowej pojawiają się nasilone napady kaszlu (4-6 tyg.). Charakterystycznym objawem jest wysoki dźwięk „piania” podczas wdechu po kaszlu. W czasie lub po napadach kaszlu mogą wystąpić: wymioty, duszność, silne zmęczenie. Napady kaszlu mogą utrzymywać się nawet do 10 tygodni. W przypadku niemowląt kaszel może być nieobecny, ale mogą wystąpić poważne problemy z oddychaniem, takie jak bezdechy.
Możliwe powikłania krztuśca
Silny kaszel u dorosłych i nastolatków może prowadzić do omdleń, złamań żeber, utraty wagi, nietrzymania moczu oraz zapalenia płuc. Niemowlęta bez pełnych szczepień są szczególnie narażone – co trzecie wymaga hospitalizacji z powodu bezdechu lub zapalenia płuc.
Rozpoznanie i leczenie
Krztusiec podejrzewa się u osób, które miały kontakt z chorymi lub przez co najmniej dwa tygodnie zmagają się z napadami silnego kaszlu, wymiotami po kaszlu lub bezdechami (szczególnie u niemowląt). W przebiegu krztuśca mogą pojawić się dość specyficzne odchylenia w morfologii a mianowicie podwyższony poziom białych krwinek zwykle ze zwiększoną liczbą limfocytów (szczególnie u dzieci). Wskaźniki zapalne (OB, CRP) są zwykle niskie w porównaniu z innymi infekcjami.
Diagnozę potwierdza się badaniem śluzu z nosa lub gardła (metodą PCR) albo testem krwi (swoiste przeciwciała przeciwko toksynie krztuścowej (PT) w surowicy). Leczenie obejmuje antybiotyki z grupy makrolidów (np. erytromycyna czy azytromycyna). Antybiotyki są najbardziej skuteczne, gdy są podane we wczesnej fazie choroby (przed rozwojem napadów kaszlu). W późniejszych fazach łagodzą objawy i ograniczają transmisję, ale nie skracają czasu trwania napadów kaszlu.
Zapobiegnie
Najskuteczniejszą metodą zapobiegania krztuścowi jest szczepienie. Szczepionka DTaP (błonica, tężec, krztusiec) jest podawana dzieciom w serii dawek, a dawki przypominające (Tdap) są zalecane dla nastolatków i dorosłych. Szczepienie kobiet w ciąży jest również rekomendowane, aby chronić noworodki przed zakażeniem.
Podsumowując
Szczepienia to klucz do ochrony przed krztuścem, zwłaszcza u dzieci i niemowląt. Jeśli kaszel trwa dłużej niż dwa tygodnie lub jest bardzo nasilony, skonsultuj się z lekarzem, który może zlecić odpowiednie testy diagnostyczne.
Opracowano na podstawie:
Scruggs-Wodkowski E, Malani P. What Is Pertussis? JAMA. 2024;332(12):1030. doi:10.1001/jama.2024.9049