Ludzki przewód pokarmowy, a zwłaszcza jelito grube, zamieszkiwany jest przez od 10 do 100 bilionów mikroorganizmów, znanych jako mikrobiota jelitowa. Szacuje się, że w jelicie grubym może występować od 800 do 1000 różnych gatunków tych mikroorganizmów. Mikrobiota zdrowej dorosłej osoby obejmuje bakterie (takie jak Firmicutes, Bacteroidetes, Proteobacteria, Actinobacteria, Fusobacteria), wirusy (w tym bakteriofagi), grzyby (np. Candida), pierwotniaki oraz archeony (np. Methanobrevibacter smithii). Te mikroorganizmy odgrywają kluczową rolę w procesie rozkładu niestrawionych resztek pokarmowych oraz niewchłoniętych składników odżywczych, szczególnie błonnika pokarmowego.
Powstawanie i Wchłanianie Krótkołańcuchowych Kwasów Tłuszczowych
Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), takie jak octan, propionian i maślan, są produkowane w okrężnicy w wyniku fermentacji błonnika pokarmowego przez mikrobiotę. Najlepiej zbadane SCFA powstają w proporcjach 60:25:15.
Maślan stanowi główne źródło energii dla komórek okrężnicy, jest wchłaniany bezpośrednio ze światła jelita i wpływa na integralność tkanek, redukcję stanu zapalnego oraz wykazuje właściwości antybakteryjne. Propionian zmniejsza wchłanianie i produkcję tłuszczu, trójglicerydów oraz cholesterolu, w tym cholesterolu LDL, a także glukozy, przyczyniając się do poprawy wrażliwości na insulinę. Octan wpływa na metabolizm wielu narządów, promując wydzielanie hormonów jelitowych i regulując uczucie sytości.
Korzyści Zdrowotne i Zastosowania Terapeutyczne
Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe są wykorzystywane jako suplementy w leczeniu różnorodnych schorzeń, takich jak choroby przewodu pokarmowego, choroby metaboliczne, schorzenia sercowo-naczyniowe oraz zaburzenia neurologiczne. Suplementy zawierające maślan, takie jak maślan wapnia czy maślan sodu, wykazują obiecujące wyniki w terapii nowotworów i innych schorzeń. Propionian oraz octan również przyczyniają się do poprawy zdrowia jelit, w tym regulacji wagi ciała i stanu zapalnego.
Mechanizmy Wchłaniania
Badania wykazują, że krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe wchłaniane są przez specyficzne białka transportowe w jelitach. Dysregulacja tych transporterów może być związana z zapaleniem jelit czy rakiem jelita grubego.
Znaczenie Zdrowotne SCFA
Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe wspierają utrzymanie zdrowej i zróżnicowanej mikrobioty jelitowej. Dieta bogata w błonnik oraz skrobię oporną na trawienie (resistant starch) jest kluczowym źródłem produkcji SCFAs. Coraz więcej dowodów sugeruje korzystne działanie tych kwasów w zapobieganiu i leczeniu otyłości, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, depresji, zaburzeń snu oraz chorób autoimmunologicznych, a także nowotworowych.
Obiecujący profil bezpieczeństwa i potencjał terapeutyczny krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych w leczeniu różnych schorzeń przewodu pokarmowego i metabolicznych sprawiają, że są one przedmiotem intensywnych badań klinicznych.
Na podstawie:
Facchin S, Bertin L, Bonazzi E, Lorenzon G, De Barba C, Barberio B, Zingone F, Maniero D, Scarpa M, Ruffolo C, et al. Short-Chain Fatty Acids and Human Health: From Metabolic Pathways to Current Therapeutic Implications. Life. 2024; 14(5):559. https://doi.org/10.3390/life14050559
W edycji tekstu wspomagano się narzędziami opartymi na AI z modelami językowymi Gemini, Copilot oraz Chatly.
Autor doniesienia:
Prof. dr hab. n. med. Przemysław Guzik, Katedra i Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej, Uniwersyteckie Centrum Badań Sportowo-Medycznych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu.